Pierwsi chrześcijanie zapewne odprawiali Mszę św. (dla uproszczenie przyjmuję termin "odprawiali") po aramejsku i z pewnością bardzo szybko zaczęli po grecku. Zdaje się, że już w pierwszym wieku językiem liturgicznym stała się też łacina. Później łacina była jedynym językiem liturgicznym na Zachodzie. Aż do Soboru Watykańskiego II, który pozwolił na odprawianie Mszy w językach narodowych.
W 1545 roku rozpoczął się Sobór Trydencki, który w dużej mierze zajmował się kwestiami dotyczącymi Mszy. Sobór zakończył się w roku 1563, a w roku 1570 papież św. Pius V ogłosił bullę Quo primum tempore, w której nakazał używanie w liturgii wyłącznie Mszału Rzymskiego - był to Mszał zreformowany, jak się wydawało, raz na zawsze. W bulli Pius V pisze:
Aby wszyscy i wszędzie zaadaptowali i przestrzegali tego, co zostało im przekazane przez Święty Kościół Rzymski, Matkę i Nauczycielkę wszystkich innych Kościołów, będzie odtąd bezprawiem na zawsze w całym świecie chrześcijańskim śpiewanie albo recytowanie Mszy św. według formuły innej, niż ta przez Nas wydana. (...) Nakazujemy i polecamy, pod groźbą kary Naszego gniewu, aby nic nie było dodane do Naszego nowo wydanego Mszału, nic tam pominięte, ani cokolwiek zmienione.
To wszystko, co napisałem, jest koniecznym tłem (bardzo uproszczonym i to tak bardzo, że aż zęby bolą :-) dla jednej tylko kwestii. Otóż w kanonie Mszy Trydenckiej formuła przeistoczenia idzie tak:
Qui pridie quam pateretur, accepit panem in sanctas ac venerabiles manus suas: et elevatis oculis in coelum ad te Deum Patrem suum omnipotentem, tibi gratias agens, bene + dixit, fregit, deditque discipulis suis, dicens: Accipite, et manducate ex hoc omnes:
HOC EST ENIM CORPUS MEUM.
Simili modo postquam coenatum est, accipiens et hunc praeclarum Calicem in sanctas ac venerabiles manus suas: item tibi gratias agens, bene + dixit, deditque discipulis suis, dicens: Accipite, et bibite ex eo omnes.
HIC EST ENIM CALIX SANGUINIS MEI, NOVI ET AETERNI TESTAMENTI:
MYSTERIUM FIDEI:
QUI PRO VOBIS ET PRO MULTIS EFFUNDETUR IN REMISSIONEM PECCATORUM.
Kluczowe są te słowa z konsekracji wina:
QUI PRO VOBIS ET PRO MULTIS EFFUNDETUR IN REMISSIONEM PECCATORUM.
[KTÓRY ZA WAS I ZA WIELU WYLANY BĘDZIE NA ODPUSZCZENIE GRZECHÓW]
Chodzi o to, że kielich będzie wylany ZA WAS I ZA WIELU.
Ta formuła bierze się z opisów ustanowienia Eucharystii, które to opisy znajdujemy u trzech synoptyków (Mk 14,22-25; Mt 26,26-29; Łk 22, 15-20) i w Pierwszym Liście Do Koryntian 11,23-25. W Czwartej Ewangelii (Czwarta Ewangelia to ta, za której autora wielu uważa św. Jana Apostoła, autora Apokalipsy) opisu ustanowienia Eucharystii podczas Ostatniej Wieczerzy nie ma.
O tym, że krew będzie wylana za wielu czytamy u Marka i u Mateusza. W Biblii Poznańskiej komentator pisze, że w formule u Marka:
która będzie wylana za wielu, ostatni wyraz jest równoznaczny z określeniem
za wszystkich; przy tekście Mateusza komentator tej uwagi nie daje. Nie mam pojęcia, co komentator chce przez to powiedzieć, bo zawsze mamy do czynienia z jakimś zapisem i tłumaczeniem, boć przecie nie ma oryginalnego tekstu Ewangelii napisanej przez Marka, ale mniejsza z tym. Istotne jest, że Pius V zabronił zmieniania CZEGOKOLWIEK w Mszale Rzymskim.
Po Soborze Watykańskim II zaczęto odprawiać Mszę w językach narodowych. W Mszy odprawianej po polsku formuła konsekracji wina jest następująca:
Bierzcie i pijcie z niego wszyscy:
to jest bowiem kielich krwi Mojej nowego i wiecznego przymierza,
która za was i za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów.
To czyńcie na moją pamiątkę.
Polski tekst jest zatem zgodny z łacińskim w kwestii za was i za wielu. Podobnie jest z tekstem francuskim:
PRENEZ, ET BUVEZ-EN TOUS,
CAR CECI EST LA COUPE DE MON SANG, LE SANG DE L'ALLIANCE
NOUVELLE ET ÉTERNELLE, QUI SERA VERSÉ POUR VOUS ET POUR LA MULTITUDE
EN RÉMISSION DES PÉCHÉS.
VOUS FEREZ CELA, EN MÉMOIRE DE MOI.
Ale z tekstami w innych językach dzieje się coś niezwykłego:
TAKE THIS, ALL OF YOU, AND DRINK FROM IT; THIS IS THE CUP OF MY
BLOOD, THE BLOOD OF THE NEW AND EVERLASTING COVENANT. IT
WILL BE SHED FOR YOU AND FOR ALL SO THAT SINS MAY BE FORGIVEN.
DO THIS IN MEMORY OF ME.
***
UZMITE I PIJTE IZ NJEGA SVI: OVO JE KALE. MOJE KRVI, NOVOGA I VJE.NOGA SAVEZA, KOJA .E SE PROLITI ZA VAS I ZA SVE LJUDE NA OTPU.TENJE GRIJEHA. OVO .INITE MENI NA SPOMEN.
***
NEHMET UND TRINKET ALLE DARAUS:
DAS IST DER KELCH DES NEUEN UND EWIGEN BUNDES,
MEIN BLUT, DAS FÜR EUCH
UND FÜR ALLE VERGOSSEN WIRD
ZUR VERGEBUNG DER SÜNDEN.
TUT DIES ZU MEINEM GEDÄCHTNIS.
***
PRENDETE, E BEVETENE TUTTI:
QUESTO E IL CALICE DEL MIO SANGUE
PER LA NUOVA ED ETERNA ALLEANZA,
VERSATO PER VOI E PER TUTTI
IN REMISSIONE DEI PECCATI.
FATE QUESTO IN MEMORIA DI ME.
***
TOMAI, TODOS, E BEBEI :
ESTE E O CÁLICE DO MEU SANGUE, O SANGUE DA NOVA E ETERNA
ALIANÇA,
QUE SERÁ DERRAMADO POR VÓS E POR TODOS PARA A REMISSĂO DOS
PECADOS.
FAZEI ISTO EM MEMÓRIA DE MIM.
***
TOMAD Y BEBED TODOS DE EL,
PORQUE ESTE ES EL CALIZ DE MI SANGRE,
SANGRE DE LA ALIANZA NUEVA Y ETERNA,
QUE SERA DERRAMADA POR VOSOTROS
Y POR TODOS LOS HOMBRES
PARA EL PERDON DE LOS PECADOS.
HACED ESTO EN CONMEMORACIÓN MÍA.
***
W formułach w wielu językach krew nie będzie wylana za wielu, tylko za wszystkich. Mnie się to wydaje dziwne, bo kanon to jest kanon, to jest formuła magiczna, w której niczego zmieniać nie można. Myślę, że zasadne jest postawienie grubego pytania o to, czy Msze odprawiane w tych językach, w których zmieniono słowa konsekracji, są ważne. Osobnym problemem jest to, czy w kontekście bulli Piusa V, samo tłumaczenie kanonu na języki narodowe nie jest działaniem, którego Pius V zabronił. Mnie się wydaje, że zastąpienie łacińskiego PRO MULTIS terminem za wszystkich jak najbardziej unieważnia Mszę. Uważam, że ta zmiana to efekt polityki.
------------------------------
Podkreślam, że ten tekścik nie jest jakąś teologiczną rozprawką, bo do napisania takowej nie mam kompetencji. Wszystko, o czym tu napisałem, wziąłem z Netu i komentarzy do Biblii. Jest taka książka Pawła Milcarka Historia Mszy, ale jej nie czytałem. Są też inne książki, niektóre znam, ale przy pisaniu tej notki specjalnie z nich nie korzystałem.
------------------------------
A tutaj tekścior na
deser. To jest dopiero numer.